Ddoor Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 07/06/21

Een van de grootste genieën uit de menselijke geschiedenis, Leonardo da Vinci, droeg altijd en overal een notitieblok bij zich. In totaal vulde hij in zijn leven een kleine 30.000 bladzijden. Als deze homo universalis, dit superbrein daar zoveel baat bij had, is het wellicht verstandig om zijn voorbeeld te volgen. Leonardo kende het geheim waarom aantekeningen en notities maken je leven enorm verrijkt. Bijkomend voordeel: mocht je ooit je levensverhaal willen vastleggen, dan ligt de research al min of meer klaar!

Als ik een kantoorboekhandel binnenloop zie ik vaak zo’n draaizuil staan met notitieboekjes van merken als Moleskine en Paperblanks. Dan kan ik alleen door mijn complete voorraad zelfbeheersing aan te spreken voorkomen dat ik ze allemaal opkoop. Mijn betere helft Petra wijst mij er dan fijntjes op dat ik thuis nog een stuk of 10, 15 maagdelijke aantekenboekjes heb liggen. Zo hebben we allemaal onze eigenaardigheden; Petra heeft meer tassen dan Imelda Marcus schoenen. (Dit is een hyperbool, lieve lezers.) Zwetend en trillend verlaat ik de zaak.

Vanwaar die zwakheid? Ik heb erover nagedacht en het gaat verder dan mijn bewondering voor de schoonheid van de boekjes zelf. Een leeg notitieboekje is voor mij zoiets als drie lege weken in mijn agenda omdat het vakantie is zonder iets te hebben geboekt.  Een combinatie van vrijheid en opwinding over waar die leegte mee gevuld gaat worden. Momenteel gebruik ik een gelinieerd boekje met A5 formaat. Op de linnen, stijlvol grijze hardcover staat ‘Dream big, never quit’. Crèmekleurig papier, met een wit lintje als bladwijzer. € 3,99 bij de Action. Ongelofelijk. Ik heb inmiddels 130 pagina’s volgekalkt met aantekeningen voor blogs, biografieën, levenskunst, mooie quotes en alles waar ik me verder mee bezig houd.

VERBIJSTEREND TESTAMENT

De grootmeester van het notitieboek is Leonardo Da Vinci. Zijn aantekenboeken zijn met recht ‘het meest verbijsterende testament’ genoemd ‘van de macht van de menselijke observatie en verbeeldingskracht, die ooit op papier is gezet’. Aldus Walter Isaacson in zijn magistrale biografie van Da Vinci.
‘De nog bestaande 7200 bladzijden vertegenwoordigen ongeveer een kwart van wat Leonardo in werkelijkheid heeft geschreven. […] Leonardo’s aantekenboeken zijn niets anders dan een verbazingwekkende meevaller, een vastgelegd verslag van toegepaste creativiteit.’

Omdat papier duur was in de 15^e eeuw krabbelde Leonardo elk hoekje van zijn aantekenboeken vol. Als hij op de laatste pagina was beland, begon hij weer vooraan. Dan schreef, krabbelde, schetste en tekende hij verder op de nog lege kantlijnen of maagdelijk gebleven stukjes. Tel daarbij op dat hij een genie was op de meest uiteenlopende gebieden, van muziek tot toneel, van anatomie tot mechanica, van schilderkunst tot aerodynamica, van beeldhouwen tot waterhuishouding, van kosmologie tot ornithologie. En je kunt je voorstellen dat zijn aantekenboeken een duizelingwekkende kaleidoscoop aan inzichten en ideeën bieden die te samen een ongekende ode aan de ‘schoonheid van een universele geest’ (Isaacson’s woorden) zijn.

Da Vinci begon aanvankelijk met deze aantekenboeken om scènes vast te leggen die de menselijke emoties tonen. Hij schreef: ‘Als je door de stad loopt, observeer, noteer en denk dan na over de omstandigheden en het gedrag van mensen als ze ruziën, of lachen, of aan het vechten gaan.’ Dat is de kern van zijn grootsheid: hij kon observeren als geen ander, hij keek niet alleen, hij zag en doorzag. Hij ontleedde menselijke lichamen om te begrijpen hoe spieren werken en van binnenuit een beweging te kunnen schilderen of beeldhouwen. Daarom wist hij ook de subtielste glimlach uit de kunstgeschiedenis op een schilderij vast te leggen.

ALSOF JE MET JEZELF BRAINSTORMT

Ernst Jan Pfauth van De Correspondent schreef: ‘Door je leven [in notitieboekjes] vast te leggen leer je jezelf beter kennen, je werk beter te doen en je mooiste gedachten te bewaren.’ De Amerikaanse schrijver Steven Johnson noteert al zijn invallen en gedachten in één groot Google document en leest ze regelmatig terug. ‘Het is alsof je met jezelf brainstormt,’ zegt hij daarover. ‘Je ziet je vroegere zelf een idee aftasten dat inmiddels volstrekt logisch is. Of, nog beter, je wordt herinnerd aan een idee dat opeens relevant blijkt voor een nieuw project.’

Ik herken dat. Wat het voor mij ook is, is een backup van mijn kortetermijngeheugen. Je kunt nu eenmaal niet alles onthouden, maar door het op te schrijven voorkom je dat waardevolle ideeën gedachten in rook opgaan als half vergeten droomflarden die definitief oplossen in de stoom van de hete ochtenddouche.
Als je vervolgens ook nog een systeem hanteert om je notities te rubriceren en terug te kunnen vinden, heb je een goudmijn aan multi-toepasbare informatie. Boeken – mits ze niet van de bibliotheek zijn –  lees ik altijd met een potlood in de hand; ik zet strepen en uitroeptekens in de kantlijn en Q’s bij quotes die ik waardevol vind of die me raken. Als ik het boek uit heb en ik lees opnieuw alle stukken die ik heb voorzien van aantekeningen doemt er een soort samenvatting uit op van wat voor mij belangrijk is. De passages die mij bij de tweede lezing opnieuw treffen schrijf ik op. Met de hand, want door de fysieke handeling van het schrijven beklijft de inhoud meer dan wanneer ik het intik op mijn laptop.

Mijn notitieboekjes geef ik paginanummers. Vervolgens tik ik een inhoudsopgave waarbij ik thema’s en onderwerpen van de notities benoem. Zo staat alle door mij opgedane boekenwijsheid in één groot Word-document waar ik door gebruik van steekwoorden snel dingen in terug kan vinden.

 

GEEF KLEUR AAN JE NOTITIES

Maar ik blijf zoeken naar verdere perfectionering. Vandaag ontdekte ik een tip van een oud analist van de Amerikaanse luchtmacht, Chris Smith: slimmer noteren door kleurgebruik. Een notitietruc die hij leerde bij de US Air Force om foutloos, praktisch en neurologisch verantwoord aantekeningen te maken. Hij gebruikt vier kleuren: zwart voor algemeen, blauw voor notities en reacties van klanten, rood voor acties of taken voor zijn team en groen voor actie of taken die bij klanten liggen. Mindmapping- en notitie-expert Michael Tipper zegt daarover: ‘Monotone tekst maakt het lastig om dingen terug te vinden. Voeg een vleugje kleur toe… en plotseling komen de notities tot leven. Ze zijn uniek, herkenbaar, beter te onthouden en interessanter. Dat betekent dat ze beter in je brein blijven kleven. En dat ze op een later moment een stuk makkelijker terug te vinden zijn.’

Ik weet nog niet welke notitie-categorie ik welke kleur ga geven, maar ik heb sterk het gevoel dat ik hier veel baat bij ga hebben.

Uiteraard zijn er voor de digitalen en papierlozen onder ons volop schitterende apps voor het maken van notities en het bewaren van alles wat je tegenkomt op internet, zoals Google Keep, Evernote en SimpleNote. Ik gebruik To Do, maar de tastbare papieren variant blijft voor mij onmisbaar. Ik heb een map vol met uit kranten en tijdschriften geknipte recensies van boeken, cd’s en films die vijf sterren kregen. Nog geen idee wat ik daarmee kan of wil, maar het voelt als een schatkistje. In mijn bureau en in een archiefkast heb ik grote stapels notitieboeken en – boekjes, volgeschreven schriftjes, dagboeken en agenda’s. Als die allemaal als digitale documenten in the cloud zouden zweven zou ik er niet half zo gelukkig van worden.

VERTROUW NIET OP JE GEHEUGEN

Nog een tip tot slot. Mocht je ook aan de slag gaan met (meer) notities maken, vergeet dan niet om ook op te schrijven als je ergens een leuke quote voor op verjaardags- of andere felicitatiekaarten ziet. Dat maakt het zoveel persoonlijker dan een paar voorgedrukte regels van Hallmark. Of als je een idee voor een cadeau hebt: schrijf het op! Als je wacht tot de kalender je vertelt dat er iemand iets te vieren heeft en je dan nog een cadeau moet verzinnen, ben je dat allang weer vergeten. Vertrouw niet op je geheugen, het is één grote gatenkaas. Schrijf op, schrijf op, schrijf op!
Zijn je ouders bijvoorbeeld 50 jaar getrouwd komende november? Schrijf dan op: biografie laten maken! En zet een reminder in je agenda een paar maanden daarvoor: Edwin Gitsels van Dit is je leven bellen. Dat is jouw Da Vinci code voor een onvergetelijk, levensveranderend cadeau!

 

 

 

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 23/05/2021

Als er iemand is die zich inzet om de klimaatcrisis aan te pakken, is het wel Leonardo DiCaprio (11-11-1974). Zijn Leonardo DiCaprio Foundation (LDF), opgericht in 1998,  steunt wereldwijd projecten die klimaatverandering, biodiversiteit en bedreigde ecosystemen aanpakken. In totaal heeft de stichting al 100 miljoen dollar bijgedragen. Hoe? Dat is al een les op zich. Maar er zijn meer waardevolle levenslessen van Leonardo DiCaprio.

 

NU OF NOOIT

Meer dan 200 projecten van 132 organisaties in 50 landen heeft de LDF ondersteund. Leonardo is bloedfanatiek, verslindt boeken over het milieu en via social media (hij heeft meer dan 70 miljoen volgers) hamert hij op de boodschap: het is nu of nooit. In een interview met Rolling Stone zei hij: ‘Het gaat niet om aliens die onze planeet willen veroveren waar we tegen moeten strijden. Dit is een langzaam en onvermijdelijk proces. Beangstigend!’
Leonardo spreekt op conferenties, maakt documentaires en geeft interviews om te redden wat er te redden valt, maar af en toe lijkt hij er zelf niet meer echt in te geloven dat er redding mogelijk is. ‘We vernietigen de natuur en soorten in een tempo dat nooit eerder is voorgekomen,’ zei hij in een interview. ‘Als we geen grootscheepse maatregelen nemen, gaan we een ongelofelijk sombere, duistere toekomst tegemoet.’

BIOGRAFIE

Er liggen een paar mooie (jeugd)verhalen aan Leonardo’s activisme ten grondslag. Ze zijn terug te lezen in de in 2012 verschenen biografie van de hand van Douglas Wight.

Overigens is de acteur zelf een groot liefhebber van biopics. Hij is in zijn indrukwekkende carrière meerdere keren in de huid van een bestaand personage gekropen. Zo speelde hij o.a. zakenman Jordan Belfort (The Wolf of Wall Street), schrijver Tobias Wolff (This Boy’s Life), dichter Arthur Rimbaud (Total Eclipse), president J. Edgar Hoover (J. Edgar) en vliegenier Howard Hughes (The Aviator).

DE LEONARDO DICAPRIO TOP 10

1/ Inception (2010)
Ook met: Joseph Gordon-Levitt
Regisseur: Christopher Nolan

2/ The Departed (2006)
Ook met: Matt Damon Jack Nicholson
Regisseur: Martin Scorsese

3/ Django Unchained (2012)
Ook met: Jamie Foxx
Regisseur: Quentin Tarantino

4/ The Wolf of Wall Street (2013)
Ook met: Margot Robbie
Regisseur: Martin Scorsese

5/ Shutter Island (2010)
Ook met: Emily Mortimer
Regisseur: Martin Scorsese

6/ Catch Me If You Can (2002)
Ook met: Tom Hanks
Regisseur: Steven Spielberg

7/ The Revenant (2015)
Ook met: Tom Hardy
Regisseur: Alejandro G. Inarritu

8/ Blood Diamond (2006)
Ook met: Jennifer Connelly
Regisseur: Edward Zwick

9/ Titanic (1997)
Ook met: Kate Winslet
Regisseur: James Cameron

10/ What’s Eating Gilbert Grape? (1993)
Ook met: Johnny Depp
Regisseur: Lasse Hallström

DRIE FILMS DIE WAT MIJ BETREFT OOK IN DEZE TOP 10 HOREN

1/ Revolutionary Road (2008)
Ook met: Kate Winslet
Regisseur: Sam Mendes

2/ This Boy’s Life (1993)
Ook met: Robert DeNiro
Regisseur: Michael Caton-Jones

3/ Romeo + Juliet (1996)
Ook met: Claire Danes
Regisseur: Baz Luhrmann

 

11 VERRASSENDE DICAPRIO FEITEN

Wist je dat:

… Leonardo is vernoemd naar Leonardo da Vinci? Toen zijn moeder zwanger was, stond ze in een museum voor een werk van Da Vinci toen ze haar baby voor het eerst voelde schoppen. Nog een geluk dat ze niet voor een schilderij van Hiëronymus Bosch stond. Overigens verschenen er in 2018 berichten dat de biografie van Leonardo da Vinci door biograaf William Isaacson verfilmd wordt met, jawel, Leonardo DiCaprio in de hoofdrol. Hoe het met die film staat, daar horen we sinds de coronacrisis weinig meer over.

… hij is opgevoed als enig kind van een alleenstaande moeder? Ze heet Irmelin Indenbirken, kwam uit Duitsland en verdiende de kost als juridisch secretaresse.

… zijn toenmalige vriendin Aretha Wilson, fotomodel, hem in 2005 met een gebroken fles op zijn hoofd sloeg? Het was op een feestje, en Leonardo raakte gewond aan zijn gezicht. Vijf jaar later pas werd Aretha hiervoor veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf.

… hij doorbrak in de tv-serie Growing Pains? Hij had al gastrolletjes gespeeld in Roseanne en Parenthood, en in 1991 vertolkte hij een tijdje de rol van Luke Brower, een klasgenoot van hoofdpersoon Mike Seever (Kirk Cameron). Ik weet nog heel goed dat zo gauw Leonardo de serie binnenwandelde, de verzoeken van lezeressen van Hitkrant  – waar ik toen werkte – om een Leo-poster binnenstroomden.

… zijn eerste agent hem aanraadde zijn naam te veranderen in Lenny Williams? Dat klonk Amerikaanser, vond de man. Leonardo piekerde er niet over.

… toen hij 19 was, hij de op zeven na jongste acteur ooit was die genomineerd werd voor een Oscar? Dat was voor zijn rol in What’s Eating Gilbert Grape (1994) waarin hij de rol van een geestelijk gehandicapte jongen speelde, naast Johnny Depp. Het duurde 22 jaar voor hij alsnog de Oscar voor Beste Acteur won, voor The Revenant. Daar gingen nog drie nominaties aan vooraf: The Aviator (2005), Blood Diamond (2007) en The Wolf of Wall Street (2014).

PAS BIJ DE VIJFDE OSCAR-NOMINATIE WAS HET RAAK!

… hij tijdens het filmen van Blood Diamond in Zuid-Afrika een klein meisje heeft ‘geadopteerd’? Hij trof haar aan in een weeshuis en besloot zich over haar te ontfermen door elke maand geld te sturen. Nog steeds belt hij regelmatig met haar.

… hij meermalen aan de dood is ontsnapt? De eerste keer was in Zuid-Afrika toen een grote witte haai in de kooi waarin hij aan het duiken was binnendrong. De tweede keer zat hij aan boord van een Delta Airlines vlucht toen de motor ontplofte en er een noodlanding gemaakt moest worden. En de derde keer was toen hij een parachutesprong maakte en niet alleen de eerste, maar ook de tweede parachute in de knoop bleek te zitten. Gelukkig was het een tandemsprong en liep het alsnog goed af.

… zijn eerste filmrol niet This Boy’s Life was, zoals vaak gedacht wordt, maar Critters 3, een horror gedrocht waar niemand nog aan herinnerd wil worden.

 

… hij in de jaren ’90 onderdeel uitmaakte van een beruchte vriendengroep die Hollywood onveilig maakte: The Pussy Posse. Onder hen waren illusionist David Blaine, acteur Toby Maguire (Superman) en acteur/regisseur Harmony Korine.

… hij in 2004 een eiland bij de kust bij Belize kocht met het plan om er een eco-vriendelijk resort te bouwen? Het doel: het milieuvriendelijkste vakantieoord ter wereld, met allerhande strenge regels. Plastic flesjes zijn bijvoorbeeld streng verboden.

 

ZES WAARDEVOLLE LEVENSLESSEN VAN LEONARDO DICAPRIO

“Wees dankbaar voor de moeilijke tijden, want die hebben jou mede gemaakt tot wie je bent.”

“Als je je uiterste best hebt gedaan, heeft het geen zin om je nog zorgen te maken.”

“Geloven in de liefde, klaar zijn om daar alles voor op te geven, bereid zijn om je leven ervoor te riskeren, dat is de ultieme tragedie.”

“Jij en jij alleen kan jouw situatie veranderen. Geef niemand of niets de schuld.”

“Hou mensen die niet applaudisseren als je wint nauwlettend in de gaten.”

“Kill them with success and bury them with a smile.”  (“Vermoord ze met success en begraaf ze met een glimlach.”)

 

Meer levenslessen? Zie ook:
Waardevolle levenslessen van Jodie Foster.
Waardevolle levenslessen van Stephen King

 

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 16/04/20

Het leven is wat je gebeurt terwijl je andere plannen maakt. Nu grote delen van onze maatschappij noodgedwongen tot stilstand zijn gekomen, valt ons op, naast de schone, strakblauwe lucht, het vogelgekwetter en de overbodigheid van publiek bij talkshows, dat we altijd wel heel erg aan het hollen en draven waren. Vanwaar toch die rusteloosheid? De Vlaamse filosoof Ignaas Devisch schreef er in 2016 een boek over dat in deze coronacrisis zeer waardevolle inzichten biedt. Zoals: waarom mogen soms erger is dan moeten…

En toen zat ook ik ineens met een lege agenda. De biografie die ik bijna af had moest even in het vriesvak, want ik kon de 83-jarige hoofdpersoon niet meer bezoeken. Het tv-programma dat ik samen met het team aan het opstarten was, is voor onbepaalde tijd stil komen te liggen, omdat er 2000 man publiek bij verwacht werd en we niet met een cameraploeg langs kunnen bij de kwetsbare mensen die we willen portretteren: kankerpatiënten.

EEN BEETJE RONDHANGEN

Onmiddellijk drongen twee projecten zich aan me op die ik even opzij had gelegd omdat het mijn eigen initiatieven zijn en geen betaalde klantopdrachten: een boek en een documentaire. Maar ik wilde ook van de gelegenheid gebruik maken om achterstallig onderhoud aan ons huis te plegen. Eindelijk het pianospelen weer op te pakken. Me verder te bekwamen in videomontage. Mijn blog nieuw leven in te blazen. Kortom: in no time puilde mijn agenda weer uit met zelfopgelegde taken en bezigheden. Want zo pak ik dat aan: meteen een strakke planning maken, waar ik mijzelf gedisciplineerd aan houd, inclusief elke dag de wekker op kwart over 7 zetten en de dag beginnen met een uur bewegen.

Natuurlijk weet ik ook wel dat het vooral een manier is om in control te blijven. Maar hé, het werkt. Althans, ten dele. Want één ding waar ik ook al jarenlang structureel naar verlang en dat met deze aanpak allesbehalve bereikt wordt, is: rust. Een beetje rondhangen. Me vervelen. Schijnt goed te zijn voor je creativiteit, je ideeënrijkdom en je hart en bloedvaten.

GEEN TIJD TE VERSPILLEN

Maar dat ging ‘m dus niet worden. Hoe weet ik nu al niet meer, maar in diezelfde week kwam het boek Rusteloosheid van Ignaas Devisch op mijn pad. Ik heb een Kobo Plus abonnement, dus ik heb de directe beschikking over duizenden boeken. Ook die van Devisch. Geen tijd te verspillen, ik wilde het nú lezen. Misschien zou het verklaren waar die enorme drang (dwang?) om me te ontwikkelen en om creatief en/of nuttig bezig te zijn vandaan komt. Ledigheid is des duivels oorkussen, het staat nog net niet op mijn voorhoofd getatoeëerd.

Het boek stelde me niet teleur. Devisch gaat terug naar de 14^e eeuw en zet op een rij wat tal van grote denkers over dit fenomeen te zeggen hadden. Dat was meteen inzicht 1: het heeft weinig te maken met De Huidige Tijd, waarin altijd alles maar sneller en sneller gaat.  Neem bijvoorbeeld de Duitse neuroloog Wilhelm Erb, die zei: ‘De ongodsdienstigheid, ontevredenheid en hebzucht zijn in brede lagen van het volk toegenomen; de mateloze uitbreiding van het verkeer en de wereldomspannende netwerken hebben de omstandigheden in het handelsverkeer totaal gewijzigd: alles gebeurt in haast en agitatie.’ Wanneer Erb deze uitspraak deed? In 1893.

LIFE’S WHAT YOU MAKE IT

Overigens, die ongodsdienstigheid waar Erb het over heeft speelt een grote rol in onze rusteloosheid, schrijft Devisch. Door de secularisatie zijn wij als individuen steeds vrijer geworden in onze keuzes. Daarnaast is afkomst een kleinere rol gaan spelen. Je identiteit wordt nu bepaald door je persoonlijke verdienste, door je prestaties. Life’s what you make it, zoals Mark Hollis van Talk Talk zong. Hoe meer we de vrijheid hebben om onze eigen keuzes te maken, hoe meer onze identiteit staat voor het resultaat van die persoonlijke keuzes.

‘We mogen de hele dag zelf bepalen wat we doen en dat brengt een enorme druk met zich mee,’ aldus Devisch. ‘Mogen is soms nog erger dan moeten. Want we worden verantwoordelijk gesteld voor alle keuzes die we maken. We zijn bijgevolg moe van almaar te moeten kiezen, van onszelf te moeten zijn.’
De Duitse filosoof Peter Sloterdijk noemt dat de NV Ik. Coaches adviseren ondernemers en zzp’ers om zichtbaar te zijn, zich te profileren op social media en hun persoonlijke verhaal zoveel mogelijk te vertellen. Zelfrealisatie rules! We zijn constant met onze Ik BV bezig. Daarom komen we tijd tekort en klagen we over tijdsdruk. Dag in, dag uit werken we aan het realiseren van onze ambities en aan het nastreven van een betere versie van onszelf. Devisch: ‘Zelfontplooiing is tegenwoordig een never ending story dat als ideaal zowel in arbeid als in vrije tijd doorwerkt.’

ONBEWOOND EILAND

En dan kan het gebeuren dat we onszelf voorbijlopen. Dan wordt het ons teveel en verlangen we naar een tijd waarin we niets meer verlangen, maar dat is ook weer een verlangen. ‘Wie het druk heeft, verlangt naar een onbewoond eiland. Wie op een onbewoond eiland leeft, verlangt naar de wereld.’

Momenteel leven velen van ons op een onbewoond eiland, metaforisch gesproken. In dit vier jaar geleden verschenen boek was dat voor Devisch nog een hypothetisch gegeven: ‘Elke avond van de week kunnen we naar de film, het theater of een concert; we kunnen zo vaak we willen met vrienden afspreken […], we kunnen vandaag van zoveel proeven dat het inderdaad vaak moeilijk kiezen is. Maar stel je voor dat er niets te beleven valt, dat er geen sportterreinen zijn, dat de plaatselijke bibliotheek dicht is, dat alle festivals en feesten worden afgelast. […] Hoelang zouden we die verlangzaming als prettig ervaren? Anders gezegd: hoe snel zouden we niet rusteloos op zoek gaan naar iets om onze vrije tijd te vullen?’

INKTZWARTE DOEMSCENARIO’S

In die situatie zitten we nu. En, bevalt het? Ikzelf begin het er nu na een maand wel moeilijker mee te krijgen. Ik zou heel graag weer gewoon gezellig uit eten willen of even een biertje doen met vrienden in ons stamcafé.
Maar ik zie ook grote voordelen. Thuiswerken is me altijd al uitstekend bevallen;  ik kwam er gisteren achter toen ik naar de bouwmarkt reed dat ik vier weken niet in mijn auto had gezeten! Dat we nu met z’n allen eens goed nadenken over of alles wat we deden en ondernamen wel echt nodig was, is winst.

Maar tegelijkertijd worden ons inktzwarte doemscenario’s voorgeschoteld over de maatschappelijke en economische gevolgen van deze pandemie. Hoe eerder alles weer op volle stoom is, hoe meer we de schade beperken, aldus het IMF. Maar is dat dan de hoop, dat we zo snel mogelijk weer naar de oude situatie terugkeren, door Devisch als volgt omschreven: ‘Iedereen drijft elkaar tot het uiterste om maar een milliseconde sneller te zijn dan de concurrent. Wat in de sport winnen heet, wordt in de economie gedefinieerd als winst. Wie een economie op tijd doet draaien, zet alle schakels van het systeem onder tijdsdruk: het werk, de consumptie, de productie, de distributie, de ontwikkeling en vernieuwing en het onderzoek.’

KEUZESTRESS

Want steeds sneller is de oplossing niet. We dachten altijd dat we meer vrije tijd zouden overhouden door alle nieuwe technieken, maar het tegendeel is waar.  Die vrijheid schept nieuwe rusteloosheid: wat gaan we met die herwonnen uren doen? Vrijwel alles kan, en dat maakt het juist zo moeilijk om te kiezen. Keuzestress: voor alles waar je voor kiest, bestaan er ook tal van alternatieven.

Wat voor mij werkt, is om van tevoren een weekschema te maken met voor elk dagdeel een activiteit. Dan hoef ik als ik daarmee bezig ben niet meer na te denken over of ik misschien beter iets anders zou kunnen doen. De kunst is om precies de balans te vinden tussen jezelf aan je eigen schema te houden en de vrijheid te nemen om ervan af te wijken als de omstandigheden daarom vragen. Om te voorkomen dat je een slaaf wordt van jezelf. Want dat is weer het andere uiterste van teveel vrijheid.

MINDER WERKEN HELPT NIET

Tot besluit nog een wijze les van Ignaas Devisch uit zijn boeiende boek: ‘Rusteloosheid verdwijnt niet door minder te werken of meer te ontspannen. Dat kan misschien voor even de drukte en de onrust doen verminderen, maar het constante idee dat je iets moet doen of iemand wilt zijn in je leven, hangt niet af van het aantal werkuren. […] Iets in onszelf stuwt ons voort en zorgt ervoor dat we nooit tevreden zijn met onze status-quo, dat wil zeggen met ons leven zoals het zich aandient. Noem het verbeeldingskracht, verlangen, streven of passie. Het zorgt ervoor dat we onszelf verliezen in wat we doen en de vraag is wat daar mis mee is.’

Ofwel: het gaat er niet om hoeveel tijd je ergens in stopt, maar om wát je doet. Maar dan is er ook weer dat andere liedje dat ik maar niet uit mijn hoofd krijg: it ain’t what you do, it’s the way that you do it, that’s what gets results.

Het is om rusteloos van te worden…

 

 

 

 

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 29/03/20

Hoogleraar psychologie en geluksonderzoeker Sonja Lyobomirsky heeft ‘De zeven mythes rond geluk’ ontdekt: breed gedeelde opvattingen over wat belangrijk is om een gelukkig leven te kunnen leiden, maar die illusies zijn. Omdat je je eigen leven het best kent, deel ik graag mijn persoonlijke ervaringen met deze misverstanden. Zeven geluksmythes ontmanteld…

1/ Geluk = met de juiste persoon trouwen

Getrouwd zijn op zich maakt ons gelukkiger, dat klopt, zo blijkt uit onderzoek. Maar studies tonen ook aan dat het grote geluksgevoel dat het huwelijk veroorzaakt maar twee jaar duurt. Daarna wordt het ‘gewoon’, en dan denken we vervolgens dat er iets mis is met ons, aldus professor Lyobomirsky. Vandaar ook dat het aantal scheidingen zo is toegenomen.
Mijn persoonlijke ervaring is dat samenwonen of getrouwd zijn nauwelijks verschil maakt. Ik wilde na 10 jaar ‘verkering’ met Petra trouwen omdat ik het niet op m’n 50e (een leeftijd die ik inmiddels ruim gepasseerd ben) nog steeds over ‘mijn vriendin’ wilde hebben. Vond ik onvolwassen.
We zijn nu 35 jaar bij elkaar, waarvan 25 getrouwd. Natuurlijk komt er na de eerste vlinders-in-je-buik-tijd iets anders voor in de plaats. Maar hoe meer verleden je samen deelt, hoe hechter de band wordt. En of iemand de juiste persoon is, daar moet je continu aan blijven werken door elkaar aandacht te geven en te steunen, en vooral niets van elkaar te eisen. ‘Jij moet (met) mij (niet)…’, dat soort kreten.

Wij moeten helemaal niets, behalve van elkaar houden en elkaars vrijheid en keuzes respecteren. Omdat zij dat ook vindt, is zij de juiste persoon voor mij. En om nog 1001 redenen, maar dat staat hier nu even buiten.

2/ Nu mijn relatie kapot is, zal ik nooit meer gelukkig zijn

Sonja Lyobomirsky schrijft: wij lijden onder een enorme angst voor liefdesbreuken en echtscheidingen, maar het blijkt dat gemiddeld vier jaar na de ontbinding van een moeizame relatie mensen gelukkiger zijn dan tijdens die relatie.
Dat klopt. Toen ik op mijn 20^e voor het eerst werd gedumpt, na een relatie van ruim twee jaar, dacht ik zo ongeveer dat mijn leven voorbij was. Das Leiden des jungen Edwins. Het tegendeel was waar, het begon allemaal pas. Na een moeizaam half jaar krabbelde ik overeind.
Een paar avontuurtjes volgden tot ik begin 1984 Petra tegenkwam (zie ook Mythe 1). Angst dat wij uit elkaar zouden gaan heb ik nooit gehad. Bij mijn eerste twee liefdes was ik daar vaak bang voor, zo lees ik ook in mijn dagboeken van destijds terug. En dan is het net als met terrorisme: hoe banger je bent, hoe meer je het monster voedt.

3/ Geluk = een partner hebben

Lyobomirsky merkt op dat ‘legio studies aantonen dat alleenstaanden niet minder gelukkig zijn dan gehuwden’. Dat verbaast me, want ik heb ook regelmatig het tegendeel gelezen.
Ik ken aardig wat alleenstaanden, vooral vrouwen, en ze vertellen me dat ze diep van binnen toch altijd op zoek blijven naar iemand. Of ze roepen heel stoer dat ze niemand nodig hebben en veel te veel gehecht zijn aan hun onafhankelijkheid;  maar dan ineens hangen ze aan de arm van een nieuwe vlam, verkopen hun appartement en trekken bij hem in.
Omdat er in de dierenwereld vrij weinig langdurig alleenstaanden voorkomen en ik de mens nog altijd als een wat doorgeschoten diersoort zie, denk ik dat de helft van een koppeltje zijn onze natuurlijke staat van welbevinden is. Er zijn echter ook diersoorten die elkaar de kop afbijten na de voortplantingsdaad, dus misschien is de vergelijking niet optimaal. Hoe dan ook, ik heb in mijn volwassen leven vrijwel altijd een relatie gehad, dus ik kan hier uit eigen ervaring niet zoveel zinnigs over zeggen.

4/ Geluk = je droombaan veroveren

Wacht maar, hoor je inderdaad regelmatig, als ik eenmaal daar beland ben, komt alles goed. Dat geldt niet alleen voor banen, maar ook voor ondernemingen en carrières in bijvoorbeeld muziek, theater, film, literatuur, kunst of sport, waarbij ‘die plek’ dan nummer 1 is in de Top 40, de bestsellerlijst, het erepodium etc.
Ik heb het al vaker verteld, ik had als puber drie dromen: in Toppop staan, de Hitkrant maken en bij de televisie werken. Ik heb ze alle drie gerealiseerd. Op het moment dat je dat voor elkaar krijgt, geeft dat een gigantische high. Maar na twee jaar is het gewoon werk, erg leuk werk weliswaar, maar van een droombaan alleen word je niet langdurig gelukkiger.
Veel belangrijker vind ik dat ik bij mijn werk veel in flow ben, dat wil zeggen: dat je volledig opgaat in wat je doet omdat het niet teveel, maar ook zeker niet te weinig moeite kost, en dat je de tijd helemaal vergeet.
Maar waar Lyobomirsky gek genoeg niet over heeft, is over een baan veroveren überhaupt. Want één van de grootste bedreigingen voor ons welbevinden is nog altijd werkloosheid, zo blijkt keer op keer uit onderzoek.

Met televisiemaken werd mijn derde jeugddroom werkelijkheid

5/ Geluk = rijk en succesvol zijn

Die wortel aan die stok die maar voor je uit blijft bungelen: het geluk vind je altijd een stukje verderop. Aan de andere kant van de heuvels, zongen Ramses Shaffy en Liesbeth List, ons inmiddels allebei ontvallen. Het is één van de onderwerpen die me zo boeien in levensverhalen: wat betekent rijkdom en succes voor de hoofdpersoon. Wat doet hij/zij om het te veroveren, en wat gebeurt er als hij/zij zijn/haar doel (niet) bereikt?
Ik heb veel succesvolle mensen ontmoet door mijn werk, en geleerd: op zich maakt je doel bereiken je niet gelukkig(er). Zoals Lyobomirsky terecht stelt: ‘Het zit ‘m niet in hoe succesvol we zijn, maar in wat we met ons succes aanvangen. Het gaat er niet om hoe hoog ons inkomen is, maar hoe we het besteden.’

6/ Als je ziek wordt, kun je nooit meer gelukkig zijn

De ultieme angst, niet alleen van hypochonders, en in deze tijd helemaal: ziek worden, zeker als het chronisch is, waardoor er een donkere sluier over je bestaan valt. Dat kan inderdaad als je het láát gebeuren, door continu stil te staan bij wat een vreselijk lot je heeft getroffen. Maar hier wijst professor Lyobomirsky op één van mijn overtuigingen: het leven is waar je je op focust.
Je hebt de keuze om aandacht te besteden aan zaken en bezigheden waardoor je groeit en die je zinvol vindt. Het is niet wat je overkomt, maar hoe je erop reageert wat je kwaliteit van leven bepaalt. Uit onderzoek blijkt dat of je nou het miljoen wint of in een rolstoel beland: in beide gevallen geven we het leven na een fase van gewenning hetzelfde rapportcijfer als voor de grote verandering.
Annemieke is een vriendin van mij die ruim 20 jaar geleden te horen kreeg dat ze een zeldzame vorm van kanker heeft en nog maar twee jaar te leven had. Zij is inmiddels zo’n 40 keer geopereerd, mist één long en een groot deel van haar lever. Maar ze is er nog steeds en kreeg zelfs een tweede kind toen ze al 6 jaar ziek was. Ik ken maar weinig mensen die zo alles uit het leven halen als zij. Hoge pieken, diepe dalen, maar ze lééft vol overgave!

7/ Het grote geluk is op een bepaalde leeftijd voorbij

De laatste van de ‘Zeven geluksmythes ontmanteld’: Uit onderzoek blijkt dat een overgrote meerderheid gelooft dat de kans op een gelukkig leven slinkt met de jaren. Niets is minder waar. Sonja Lyobomirsky stelt: oudere mensen zijn gelukkiger en tevredener dan jongere mensen. Drie recente studies wijzen uit dat het hoogtepunt van positiviteit zich boven de 60 bevindt. Dat schijnt te komen omdat we door het besef van onze sterfelijkheid meer overwogen keuzes maken in waar we onze tijd en aandacht aan besteden. En waar we ons wel of niet druk over maken, voeg ik daar dan aan toe. Het verstand komt, cliché cliché, met de jaren.
Zelf onderschrijf ik dit volledig: ik vind het leven steeds aangenamer, relaxter en tegelijk fascinerender worden. (En dan moet ik nog 60 worden!) Plus: ik vind andermans levens ook steeds fascinerender worden. Vandaar dat ik me op het maken van biografieën heb gestort.

Het is in deze onzekere, bedreigende fase in de geschiedenis niet makkelijk om het geluk te blijven zien. Maar zoals Merlijn Twaalfhoven in een prachtig stuk in de NRC van 28 maart 2020 schreef: ‘Laten we de kunstenaar in onszelf wat ruimte geven en het lege canvas dat voor ons ligt zien als een rijkdom aan mogelijkheden.’
Ik zou daar aan toe willen voegen: en laten we de ruimte nemen om de levenskunstenaar in onszelf te zien. En te waarderen en terug te kijken op wat we allemaal al tot bestand hebben gebracht, simpelweg door te leven.

 

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 18/05/18

Als ik iets leer van de levensverhalen die ik opteken is het wel dat het essentieel is om te luisteren naar je diepste verlangens. Onder het mom van ‘dat is voor mij niet weggelegd’ stoppen we onze dromen soms jarenlang weg. Met de bezwering ‘het gaat toch best goed zo’ negeren we dat stemmetje dat maar blijft zeggen dat er meer is. Totdat het mis gaat en de drang naar een ander leven zich op een pijnlijker manier laat gelden. Dat is misschien wel de belangrijkste les die levensverhalen ons leren…

Lissa Rankin, Amerikaans arts en auteur van de klassiekers Meer Brein, Minder Medicijn en De Helende Werking van je Geest, schrijft in haar blog : ‘De Westerse geneeskunde is niet opgezet als een systeem voor gezondheidszorg maar als een systeem voor ziektemanagement.’ Ze zegt dat haar collega’s en zij worden opgeleid tot uitzonderlijk kundige experts, maar hen wordt niet geleerd hoe ze patiënten met een ernstige chronische ziekte kunnen helpen om betekenis uit hun ziekte te halen. Het kan zijn dat ons lichaam signalen afgeeft dat we niet in lijn leven met onze innerlijke waarden. Wat Rankin ‘de waarheid van de ziel’ noemt. Misschien ondermijnt stress ons immuunsysteem. Mogelijk zijn we ons onvoldoende bewust van de natuurlijke, zelfgenezende mechanismen van ons lichaam. Of belemmeren we onbewust onze spirituele, psychologische of morele groei. Dat zijn allemaal factoren die kunnen bijdragen aan ziek worden.

HET ZELFGENEZENDE VERMOGEN VAN ONS LICHAAM

De medische wereld kijkt naar je lichaam als een systeem en als er iets stuk is, wordt dat zo goed mogelijk gerepareerd. Bij de reparatie van ernstige aandoeningen ontstaat er nogal eens bijkomende schade, zowel fysiek als mentaal. Er is inmiddels volop wetenschappelijk bewijs dat bijvoorbeeld meditatie het genezingsproces bevordert. Dat angst en stress over de ernst en de gevolgen van de ziekte bijdragen aan verergering van diezelfde gevolgen. Dat begint al bij de communicatie vanuit de medische wereld over wat er precies aan de hand is en hoe het plan van aanpak gaat zijn. Als er onduidelijke of tegenstrijdige signalen aan de patiënt worden afgegeven vermeerdert dat de angst en de stress, en dat ondermijnt het immuunsysteem en het zelfgenezende vermogen van ons lichaam.

Toen ik net begonnen was met mijn biografiebureau Dit is je leven was ik te gast bij Beau van Erven Dorens in RTL Summer Night om erover te vertellen. Ik zat daar samen met Annemieke Raatsie omdat ik een documentaire over haar maak. Annemieke kreeg in 2000 te horen dat ze nog twee jaar te leven had. Dat is nu 18 jaar geleden en ze is nog steeds springlevend. In 2006 is ze moeder geworden van een zoon, Nathan, en ze werkt als opnameleider bij onder andere Nieuwsuur. Ze heeft meer dan 40 operaties ondergaan, mist een long en een stuk van haar lever, maar ze gaat maar door. Een ijzersterke vrouw met een hart zo groot als Ibiza.

UITZONDERLIJKE POSITIVEIT EN LEVENSLUST

Een paar keer per jaar wordt ze gescand om te kijken hoe de stand van zaken is. Dat is vanzelfsprekend altijd weer stressvol en spannend, en in februari 2017 waren haar markers flink gestegen. Paniek in de tent. Op Facebook postte ze: ‘Wat er ook gebeurt, ik moet en zal de bar mitswa van Nathan meemaken in 2019.’ Ik dacht: dat is een film. Ik heb haar een brief gestuurd en gevraagd of ik haar met de camera mocht volgen tot en met die bar mitswa. Dat mocht. Gelukkig bleek alles snel weer onder controle en momenteel gaat het goed met haar. Ze viert het leven uitbundig en is een en al dankbaarheid.

Ik zei in de uitzending tegen Beau dat het universele thema van mijn documentaire is: heeft een positieve levenshouding invloed op onze gezondheid en op onze genezingsprocessen? Heeft de uitzonderlijke positiviteit en levenslust van Annemieke invloed op het verloop van haar ziekte? Ik had Lissa Rankin gelezen en ik geloof oprecht dat je lichaam en geest niet kunt scheiden en dat een oprecht geloof in genezing kan helpen om te genezen. Beau reageerde daar fel op en zei dat dat een gevaarlijke uitspraak is. Omdat je volgens hem daarmee zegt dat als iemand bijvoorbeeld aan kanker overlijdt, hij of zij niet voldoende positief is geweest, dus de dodelijke afloop aan zichzelf te wijten heeft. Maar dat is niet wat ik beweer. Ik beweer überhaupt niets, ik neem geen standpunt in dat ik vervolgens wil bewijzen, nee, ik onderzoek.

DROMEN EN ZINGEVING

Als er iemand is die onwaarschijnlijk sterk en positief was, was het wel Menno Buch die ik in zijn laatste fase intensief heb meegemaakt. Dat hij in juli 2014 toch aan de gevolgen van kanker overleed is niet omdat hij niet positief genoeg was, zo zit het blijkbaar niet in elkaar. Het is geen één op één relatie, het is geen afweging van zoveel gram positiviteit tegen zoveel gram woekerende cellen. Het ligt veel gecompliceerder dan dat.

Maar waar ik heilig in geloof is dat als we ons leven leiden in lijn met onze innerlijke behoeftes, waarden, dromen en zingeving, als we sterke banden hebben met vrienden en familie, als we veelvuldig in flow leven en genieten van ons werk of onze activiteiten, als we in balans zijn, als we leren en groeien, we minder kans hebben om ziek te worden. En als we toch ziek worden, grotere kans hebben om te genezen. Ernstige, chronische stress en angst zijn grotere bedreigingen voor onze gezondheid dan ongezond eten of te weinig bewegen.

JE ESSENTIËLE EN JE SOCIALE ZELF

Martha Beck schrijft in haar prachtige boek Finding Your Own North Star dat we een essentieel zelf en een sociaal zelf hebben. Je essentiële zelf leidt de weg naar vervulling en geluk, dat is wie je werkelijk bent. Je sociale zelf heb je geconstrueerd door je opvoeding en je omgeving, dat is wie je denkt dat je voor anderen moet zijn. Als je hem (of haar) teveel negeert, vindt je essentiële zelf altijd manieren om aandacht te vragen. Om te zorgen dat je naar hem luistert. Vermoeidheid is bijvoorbeeld een veel voorkomend signaal. Verslavingen, onrust, depressie, burnout, allemaal uitingen van een verwaarloosd essentieel zelf.

Lieke, een vrouw van 79 wiens levensverhaal ik aan het schrijven ben, vertelde mij dat zij toen ze eind 40 was er slecht aan toe was. Ze was 15 kilo te zwaar, ze had een administratieve baan die ze haatte en haar drie kinderen waren het huis uit. Ze was voortdurend moe en de relatie met haar man stond op een bedenkelijk laag pitje. Op een dag werd ze door een vriendin meegetroond naar een avondcursus Kunstgeschiedenis. Zoals ze zelf zegt: ‘Het was alsof ik de zevende hemel betrad.’

Ze nam ontslag, ging full time studeren en is gaan schilderen. Iets waarvan ze altijd had gedacht dat dat ‘voor mij niet weggelegd was’. Ze viel 12 kilo af, herkreeg haar energie, scheidde van haar man die dat ‘gefröbel met verf’ maar niks vond en woest was dat ze ontslag had genomen, want ‘waar gaan we nu van op wintersport?’, en begon een nieuw leven. ‘Ik was gered,’ zo omschrijft ze het. Ze had haar essentiële zelf hervonden, haar eigen North Star.

‘MIJN COACH WAS MIJN LICHAAM’

Vijf jaar later trouwde ze voor de tweede keer, met een beeldhouwer. Breed hebben ze het nooit gehad, maar ze inspireerden elkaar en genoten van hun kleine huisje op het Brabantse platteland. Haar tweede man overleed vier jaar geleden. Ze mist hem enorm, maar ze is gelukkig en intens tevreden met wat het leven haar heeft gebracht. ‘Ik scoorde drie keer in de eerste helft: mijn kinderen. Maar in de tweede helft zat ik pas echt in de wedstrijd,’ lacht ze.
Wie was je coach en wat heeft hij in de rust tegen je gezegd, vroeg ik. ‘Mijn coach was mijn lichaam,’ zei ze, ‘dat zei: ik ben moe, ik ben te dik, ik heb overal pijntjes. Waarom is dat? Waarom doe je me dit aan? Hoezo heb je het zover laten komen? Toen heb ik het roer omgegooid en ben ik naar mezelf gaan luisteren. Wat ik toen hoorde, was niet nieuw, maar ik had het weggestopt omdat ik had bedacht dat mijn gezin mijn oude ik nodig had. Achteraf denk ik dat ze meer aan me hadden gehad als ik veel eerder was gaan schilderen.’

Een wijze les, en de belangrijkste les die je leert van levensverhalen: de mensen die ik interview hebben nooit spijt van wat ze wel gedaan hebben, maar wel van wat ze niet gedaan hebben.