Belangrijker dan geld of bezit nalaten is het nalaten van herinneringen. Verhalen zijn je meest waardevolle erfenis.

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

‘Als de ene generatie iets wezenlijks aan de volgende heeft na te laten, dan zijn het haar dromen en de wijsheden en onwijsheden die zij daarbij heeft opgedaan. Wat dat betreft is het tekenend, zo blijkt uit onderzoek, voor zover kinderen goede herinneringen aan hun overleden ouders hebben, dat weinig of niets te maken heeft met eigenschappen als intelligentie, prestaties en rijkdom. Wat voor de herinnering aan hun vader of moeder vooral belangrijk is, is waar zij voor stonden, wat hun waarden en dromen waren in hoeverre zij zich hebben ingespannen die in hun leven waar te maken en op hun kinderen over te dragen.’

Aldus René Diekstra in zijn boek ‘Wegwijzers naar een hemel op aarde’. Hij had het alleen over vaders, ik ben zo vrij geweest dat breder te trekken en ook de moeders erbij te zetten.

PRESTATIES EN RIJKDOM

Diekstra heeft gelijk, maar wat wel zo is, is dat het bij het waarmaken van dromen vaak wel gaat over prestaties en rijkdom. Mijn vader begon in 1932 als 14-jarig jochie als etalagehulpje bij C&A. Toen hij in 1977 met pensioen ging was hij Hoofd Interieurontwerper Nederland bij datzelfde C&A. Dat is een geweldige prestatie en dat heeft hem relatieve rijkdom opgeleverd.

Maar het was vooral het gevolg van zijn belangrijkste waarde: lever altijd het beste wat je in je hebt. En van zijn grootste droom: voor vol aangezien worden. Hij heeft er altijd last van gehad dat hij alleen maar lagere school had. Voor zijn oudste broer die professor was had hij een grenzeloze eerbied. Maar mede door altijd 120% zijn best te doen schopte hij het tot een kaderfunctie bij C&A. En ging hij vriendschappelijk om met de Brenninkmeijers, die in zijn jonge jaren voor hem nog schier onbereikbaar waren.

Verhalen zijn je meest waardevolle nalatenschap
Ik weet te weinig over mijn vader

Mijn ouders stimuleerden ook dat wij onze dromen najoegen. Toen ik mijn universitaire studie Engels eraan gaf om met een zooitje ongeregeld in plat Amsterdams gezongen herrie te gaan maken (Drukwerk gezien door de ogen van mijn ouders voordat ik erbij kwam) juichten ze dat alleen maar toe. Sterker nog, ze kwamen regelmatig kijken. Mijn vader heeft het decor voor een theatershow ontworpen en gebouwd. En hij heeft de metersbrede rode pet bovenop de gevel van het grachtenpand waarin Café Drukwerk gevestigd was gemaakt en geplaatst.

EEN GOUDMIJN AAN INFORMATIE

Ik kan mezelf tot op de dag van vandaag wel voor m’n kop slaan dat ik mijn vader nooit heb uitgehoord over zijn leven, zodat ik er een boek van kon maken. Ik was pas 16 jaar toen hij stopte met werken en weet maar weinig over hoe hij die prachtige carrière tot stand heeft gebracht. Toen hij overleed was ik 26 en heel druk met mezelf. Met het opbouwen van mijn eigen leven en identiteit.
Dat ik dergelijke boeken nu voor andere (groot)vaders en (groot)moeders mag maken is dan ook een groot goed. Want ik besef maar al te zeer dat pas als je zelf op een bepaalde leeftijd komt je de onschatbare waarde daarvan inziet. De jonge kleinkinderen van mijn cliënten beseffen het nu nog niet, maar er ligt een goudmijn aan informatie op ze te wachten die hun leven enorm zal verrijken.

Het gaat niet om de rijkdom. Het gaat niet om de erfenis. Waar het wel om gaat? Om de waarden en de dromen. Om de belevenissen, de avonturen. De verhalen. Dat is de kern van een nalatenschap. Verhalen zijn je meest waardevolle erfenis.

Wie is Edwin Gitsels

Wat is de zin van het leven? Er zijn boeken vol geschreven over die vraag. Een zinvolle manier om je leven van waarde te laten zijn voor anderen is om het in zinnen te vatten. Laat je biografie schrijven. Los van de lessen die er uit te trekken vallen is je verhaal delen een daad van liefde. Voor jezelf en voor je naasten. Een biografie geeft je leven zin(nen).

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

Steeds meer worden de verschillen tussen mensen en tussen bevolkingsgroepen uitvergroot. Als Amerika zoals zo vaak in de geschiedenis ons voorland is, staan ons op dat gebied nog wat te wachten. Toch is er uiteindelijk altijd die onvermijdelijke gelijkmaker: ieders leven is eindig. En als je dan op de valreep terugblikt, wat telt er dan? Wat was de zin van jouw aardse bestaan?
Humberto Tan verwoordde ooit in Wintertijd wat velen denken: ‘Denk je dat ik op mijn sterfbed terugkijk en met trots denk: “Goh, wat heb ik hard gewerkt en veel bereikt”? Tuurlijk niet. Het is allemaal onbelangrijk. Het gaat maar om één ding: wat je voor anderen hebt betekend.’

Anderen kunnen leren van jouw levensverhaal

Die betekenis voor anderen, dat is steeds opnieuw een hoofdthema bij de mensen van wie ik de biografie mag schrijven. Opvallend is dat vrijwel al mijn hoofdpersonen een enorme groei in hun leven hebben doorgemaakt. De een groeide op in een achterstandswijk en werd vastgoedmiljonair. Een tweede ging naar seminarie, werd broeder, trad uit, trouwde en kreeg kinderen, scheidde en werd op z’n 56e alsnog priester.  Nummer drie wist het moederschap in een tijd dat dat nog heel ongebruikelijk was te combineren met een carrière bij de KLM. Ze heeft de hele wereld gezien èn ze was een wereldmoeder. En zo kan ik doorgaan. Van arbeiderszoon tot investeerder in tientallen startups, van winkeliersdochter tot CEO van een winkelketen, van Brabantse boerenzoon tot eigenaar van een Franse vijfsterrencamping. Ze hebben hard gewerkt en veel bereikt. En ze zeggen allemaal: het is uiteindelijk onbelangrijk. ‘Achteraf had ik meer aandacht aan mijn gezin moeten besteden.’ ‘Ik heb maar van één ding spijt: dat het altijd om mij draaide.’

Toch laten ze hun levensweg inclusief hun complete carrière en door mij opschrijven. Waarom? Juist omdat ze iets willen betekenen voor anderen. En niet zomaar anderen, maar vooral hun kinderen, kleinkinderen, familie en vrienden. Ze willen laten zien waarom ze zo hard gewerkt hebben. Welke beloningen ze hebben gekregen en welke offers ze hebben gebracht. En welke lessen ze onderweg hebben geleerd. Zo bezien geeft hun biografie zin aan hun leven. Anderen kunnen ervan leren. En die les is soms klein, maar o zo belangrijk. Ze leren wie hun vader of moeder, wie hun opa of oma echt was.

Waarom heb ik geen vragen gesteld?

Mijn vader overleed toen ik 26 was. Hij was 43 toen ik geboren werd. Ik was 17 toen hij met pensioen ging. Op zijn pensioenfeest drong pas tot me door hoe groot zijn rol was bij C&A, zijn werkgever. Hoofd interieurontwerper Nederland: hij bedacht de interieurs van alle filialen. Toen hij afzwaaide werden we met een taxi naar Kasteel Ammersoyen gebracht, 100 kilometer verderop.

Waarom je biografie je leven zin geeft
1978 – Mijn ouders voor Kasteel Ammerzoden waar het pensioenfeest van mijn vader werd gehouden

Op de slotbrug bliezen herauten ons naar binnen, artiesten traden op, het was indrukwekkend. Ik wist dat hij als jongen van 14 jaar was begonnen als etaleurshulpje. Spelden aangeven en zo. En nu werd hij door de Brenninkmeyers op het schild gehesen en verraste de reclametekenaars hem met een perfecte parodie op Asterix, met de titel Gitsels in diezelfde rode, gotische letters. Mijn vader als hoofdpersoon in een stripboek. Als groot liefhebber van strips was dat in mijn ogen het ultieme eerbetoon.

Acht jaar later werd hij ziek. Longkanker. Het p’t p’t-geluidje dat zijn creatieve collega’s hem in de strip hadden toebedacht, waarmee ze zijn gewoonte om de tabaksflintertjes uit de Caballero’s zonder filter die hij rookte van zijn lippen te spitten was ineens niet zo grappig meer.
De laatste maanden van zijn leven hebben we schaak gespeeld. Hij won altijd. Als er iets is waar ik spijt van heb is: waarom heb ik geen vragen gesteld? Waarom heb ik het schaakbord niet opzij geschoven, niet mijn draagbare cassetterecorder gepakt, niet op de rode REC knop gedrukt en niet gevraagd: pap, vertel eens, hoe kwam je eigenlijk bij C&A terecht? Wat voor mensen waren je ouders? Hoe ben je de oorlog doorgekomen? En zo voort, en zo verder.

Een biografie geeft zin(nen) aan je leven

Vorige maand heb ik de biografie afgerond van een echtpaar dat in de jaren ’60 als kinderen van welvarende gezinnen vanuit Indonesië min of meer gedwongen naar Nederland verhuisden. Ik schreef het in opdracht van hun jongste zoon die het vermoeden had dat er veel was wat ze hem nooit verteld hebben. Vreemde ogen dwingen: ze hebben mij uitgebreid verslag gedaan van onder meer de schandalige discriminatie waarmee ze geconfronteerd werden in ons beschaafde land. Hun zoon mailde me: ‘Wat een info die ik nooit eerder heb gehoord! Ze hebben veel meegemaakt waarvan ik soms hooguit wat flarden heb meegekregen. Heel mooi om te lezen.’
Zelfs toen zijn moeder het boek in haar handen had en er doorheen bladerde begreep ze niet waarom haar levensverhaal een boek waard was. Maar ik feliciteerde hun vijf kleinkinderen met hun geweldige grootouders en met dat ze hun verhaal nu tot in lengte van dagen in de boekenkast hebben staan.

Wat is de zin van het leven? Over die vraag zijn boeken vol geschreven. Maar wat sowieso een zinvolle manier is om een leven van waarde te laten zijn voor anderen is om het in zinnen te vatten. Om te vertellen: dit is hoe het is gegaan, waarom het zo is gegaan en wat ik erbij gevoeld heb. Los van de lessen die eruit te leren zijn, is je verhaal delen een daad van liefde. Je geeft je lezers een schat een levenservaring cadeau. Een biografie geeft zin(nen) aan je leven.

Ik geloof dat iedereen boven de 50 jaar zoveel waardevolle levenservaring en inzichten heeft opgedaan dat zijn of haar levensverhaal altijd de moeite waard is om verteld te worden en zelfs in een boek te worden vastgelegd.
Maar helaas realiseren veel mensen zich dit niet, of ontbreekt de moed, de tijd en de kennis om deze uitdaging zelf aan te gaan.
Dat is jammer, want alleen jijzelf kan je eigen verhaal het best vertellen. Ik heb met eigen ogen gezien dat zo’n boek niet alleen de hoofdpersoon zelf, maar ook diens kinderen, kleinkinderen en andere dierbaren diep raakt en supertrots maakt.
Daarom help ik mensen met het vastleggen van hun leven in een uniek, duurzaam boek, compleet met alle hoogte- en dieptepunten en de levenslessen die daarbij horen. Daarmee blijft de impact van je leven op de komende generaties groot en waardevol, want een biografie maakt je onvergetelijk.

Laat je biografie schrijven en word nooit meer vergeten!

De levensgeschiedenissen van je (((bet)over)groot)ouders laten je meebeleven hoe een leven er in vroeger tijden uitzag. Met de steeds snellere veranderingen in de wereld ten gevolge van technologie, internet, globalisering en de bevolkingsgroei verandert er binnen één generatie zoveel dat de lezer letterlijk een andere wereld binnenstapt. Neem bijvoorbeeld simpelweg het feit dat je op vakantie in het buitenland een telefooncel moest opzoeken om naar huis te bellen. Dat je van de bank op moest staan om de televisie op een andere zender te zetten. Niet dat er zoveel zenders waren trouwens: er was alleen Nederland 1 en 2. Zelfs het meest oninteressante, knullige programma had nog een miljoen kijkers. Ik herinner me een slaapverwekkende serie over postzegels verzamelen en toch bleef ik aan het scherm geplakt.

Ongekende rijkdom

Toen ik nog op school zat fietste ik op vrijdagavond 20 kilometer heen en 20 kilometer terug door de polder van Amstelveen naar Aalsmeer, omdat je bij de openbare bibliotheek aldaar ook elpees kon lenen voor als ik het goed heb 1 gulden 50 per stuk. Dan kon je die thuis opnemen met je cassetterecorder. Een C-60 cassette met een speelduur van een uur kostte misschien 3 gulden. Dan had je dus voor 4 gulden 50 de nieuwe elpee van Genesis of Kayak, waar je in de winkel 21,95 voor betaalde. Dat was die fietstocht dubbel en dwars waard, zelfs al had ik altijd tegenwind, heen èn terug!
Nu kun je op YouTube vrijwel alle muziek die ooit is uitgekomen beluisteren. Voor niets!

Minstens zo interessant is wat die verandering gevoelsmatig betekent. Ja, natuurlijk vind ik het een ongekende rijkdom dat ik als ik lees of hoor dat er een nieuw album van Paul McCartney of Sting is verschenen, ik daar op Spotify a la minute naar kan luisteren. Maar de gigantische emotionele waarde die een elpee in de jaren ’70 of ’80 kon hebben is vrijwel verdampt noch mal! Ik zette ook veel vaker dezelfde plaat op dan tegenwoordig. Als er jaarlijks 3 tot 5 albums uitkomen die ik vaker dan drie keer draai is het veel. Terwijl ik van Going for the one van Yes of van A Night at the Opera van Queen op een gegeven moment een nieuw exemplaar moest gaan kopen omdat er niet meer naar te luisteren viel, zo grijsgedraaid had ik ze. Tegenwoordig bestaat het hele begrip ‘grijsgedraaid’ niet eens meer.

Veel heftiger verhaal

In hun standaardwerk Hoe schrijf ik een biografie? schrijven Dik van der Meulen en Monica Soeting: ‘Door de levensverhalen vast te leggen van onbekende mensen, kun je de geschiedenis op microniveau weergeven.’ Ik heb de afgelopen jaren door het schrijven van biografieën meer geleerd over de impact die de Tweede Wereldoorlog op mensen kan hebben dan ooit daarvoor. Ik heb nooit zo beseft hoe de kinderen van ouders die in de oorlog ondergedoken hebben gezeten, in kampen voor hun overleving hebben gevochten of veel familieleden hebben verloren met de gevolgen van al dat leed te dealen hebben gehad en er zelf ook onder leden. Totdat ik meerdere variaties van deze kinderen zelf te horen kreeg en op papier heb naverteld.

Het is juist door die verhalen dat je het verleden echt voelt, niet door de biografieën van Churchill, Wilhelmina, Montgomery of andere historische figuren. Dat Ellen Baumann als klein meisje haar vader, dokter Baumann, huisarts te Halfweg, door de Duitsers afgevoerd zag worden omdat hij een gewonde Engelse piloot had verzorgd, dat is voor Ellens kinderen en kleinkinderen een veel heftiger verhaal dan Soldaat van Oranje of Het Meisje met het Rode Haar. Omdat het hun eigen (groot)moeder was die haar vader daarna nooit meer heeft teruggezien.

Groot geschenk

Maar ook levensverhalen met minder dramatiek zijn voor het nageslacht van onschatbare waarde. Waarschijnlijk hebben kleinkinderen dat nu nog niet door, maar als ze ouder zijn en ze kunnen het levensverhaal van hun opa of oma gedetailleerd teruglezen en om de zoveel jaar herlezen, en ook weer aan hun kinderen doorgeven, dat is zo’n groot geschenk dat de kosten om die biografie te laten maken in het niet vallen. En of dat nu door mij gebeurt of door een ander, dat doet niet ter zake. Maar doe het! Denk niet: wat heb ik nou te vertellen? Want ik blijf zeggen: iedereen heeft een verhaal. Maar niet iedereen kan een verhaal goed vertellen. Dat kan ik dan weer voor je doen.


Als je je biografie laat vastleggen blijft het verhaal van jouw leven generaties lang bewaard. Een enorm waardevolle nalatenschap. Maar voor je begint raad ik je aan om eerst 5 vragen te beantwoorden. Als je deze 5 zaken helder hebt, heb je een sterk fundament voor het hele proces. 5 belangrijke vragen die aan elk levensverhaal vooraf gaan.

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

1 – Waarom wil je je levensverhaal vastleggen?

In zijn bestseller Start with why (2011) legt Simon Sinek uit dat het niet om gaat wát je doet, maar waaróm. Vandaar het succes van bijvoorbeeld Apple, The Body Shop of Tesla. Er zit (of zat, zeker in het begin) een krachtige motivatie achter. Voor een “onderneming” als het vastleggen van je levensverhaal geldt hetzelfde. Begin met de vraag: waaróm wil ik mijn levensverhaal opschrijven? 

In mijn werk als biograaf heb ik vele antwoorden gehoord op deze vraag. Een kleine greep:

  • “Mijn (klein)kinderen lopen tegen dezelfde zaken aan als ikzelf vroeger, en ik wil ze graag mijn levenslessen doorgeven.”
  • “Ik heb schriften en dagboeken vol anekdotes en verhalen en ik wil er iets mee doen.”
  • “Mijn persoonlijke geschiedenis kan anderen misschien helpen, maar ik zoek een manier waarop.”
  • “Mijn hoofd voelt als een zolder vol spullen die ik heel graag eens lekker wil opruimen. Maar ik weet niet waar ik moet beginnen.”
  • “Ik heb het nodige voor mijn kiezen gehad en wil aan lotgenoten mijn verhaal vertellen. Zodat ze hun voordeel kunnen doen met mijn ervaringen.”
  • “Ik ben bezig mijn stamboom te onderzoeken en kom zoveel mooie verhalen tegen dat ik ze wil opschrijven voor ze verloren gaan.”
  • “De wereld verandert zo snel. Ik wil laten zien hoe het was toen ik jong was, omdat ik vind dat er ook veel waardevols verloren is gegaan.”
  • “Mijn kleinkinderen zijn nog te jong om mijn verhalen te begrijpen. Maar ik wil dat als ze wel oud genoeg zijn mijn levensverhaal beschikbaar voor ze is. Zodat ze weten wie hun opa/oma was.”

Ongeneeslijk ziek

Een veel voorkomende reden is de behoefte om in de laatste fase betekenis te geven aan het leven. Door het op te schrijven en in een mooi gebonden boek na te laten aan kinderen en kleinkinderen.
Marja bijvoorbeeld, een 76-jarige vrouw die getroffen werd door een ongeneeslijke ziekte. De artsen schatten in dat ze nog 1 tot 2 jaar te leven had. Ze nam contact met mij op. Toen ik bij haar aan de thee met kaneelbeschuitjes zat, vertelde ze: ‘Ik heb zes kleinkinderen, de oudste is nu acht jaar. Ik zal dus nooit een volwassen gesprek met ze kunnen voeren. Maar ik wil ze wel vertellen wat ik heb meegemaakt. Waarom ik de keuzes heb gemaakt die ik heb gemaakt, en wat ik ervan geleerd heb.’
Dus koos ze ervoor haar levensverhaal in een boek te zetten. Ze vertelde mij in zeven lange, onvergetelijke gesprekken over haar leven, haar drie huwelijken, haar carrière in de zorg en de prachtige reizen die ze gemaakt heeft. Over alle ontroerende, hilarische, pijnlijke en hartverwarmende belevenissen met haar man en drie dochters. Ze zei in ons laatste gesprek: ‘Mijn vader zei altijd: “Zorg dat je goede herinneringen hebt. Want er kan een tijd komen dat je ze hard nodig hebt.” Die tijd is nu aangebroken.’
Ik schreef het allemaal op en samen zochten we de mooiste foto’s uit haar kist vol fotoalbums erbij uit.

Vage herinneringen

Toen ik de doos met boeken kwam brengen, kreeg Marja tranen in haar ogen. Ze sloeg het open en las hardop haar eigen opdracht voorin het boek voor:
‘Ik heb dit boek gemaakt om terug te kijken op mijn leven. Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik een prachtig leven heb gehad. Ik heb het geschreven voor jullie, mijn lieve kleinkinderen. In de hoop dat op een dag, als je misschien geslaagd bent voor je eindexamen of besloten hebt te gaan trouwen of in verwachting bent van je eerste, je het nog eens openslaat. En dat je, hoewel je misschien te jong was om meer dan een paar vage herinneringen aan je oma te hebben, toch weet wie ik was.’

De reden waarom je je levensverhaal wilt vertellen is een belangrijke motivator. En als je voor bepaalde keuzes staat gedurende het proces, kan je ‘waarom’ helpen om de juiste richting in te slaan.

2 – Voor wie wil je je levensverhaal in een boek zetten?

Met mijn biografiebureau help ik mensen die het boek over hun leven in een oplage van hooguit 10 exemplaren laten drukken. Puur en alleen voor hun intieme kring: kinderen, kleinkinderen, partner, een enkele hartsvriend(in). Anderen gaan een stap verder en laten er 25, 50 of 100 drukken. Ze verspreiden die onder al hun familieleden, vrienden en kennissen. Er zijn er ook die hun levensverhaal te koop aanbieden. Die niets liever willen dan dat het door zoveel mogelijk mensen gelezen wordt.

In mijn clientèle onderscheid ik vier groepen. Iedereen is uniek, laat ik dat vooropstellen. Maar je kunt zeggen dat er vier ‘doelgroepen’ zijn als het gaat over ‘voor wie is je biografie?’

  • voor zichzelf
  • hun dierbaren, hun familie en vrienden, en dan vooral kinderen en kleinkinderen
  • lotgenoten die met dezelfde (gezondheids)problemen te maken krijgen, of voor hen die dezelfde passie delen
  • voor wie het ook maar lezen wil

2.1/ Voor jezelf

Kees ging in 2017 met pensioen. Dat wil zeggen, hij was toen al 70, maar besloot eindelijk zich definitief terug te trekken uit zijn bedrijf en zijn zoon Dave het roer in handen te geven. Hij heeft in zijn leven tot vier keer toe een nieuw bedrijf uit de grond gestampt. De eerste twee gingen failliet, maar het derde heeft hij voor een miljoenenbedrag kunnen verkopen. Het vierde is nu in handen van zijn zoon.
Kees heeft zijn hele leven keihard gebuffeld. Nu hij tot rust is gekomen, denkt hij veel na over wat hij allemaal heeft gedaan en meegemaakt. Bij hem is de behoefte ontstaan om alles op te schrijven. Als een manier om inzicht te krijgen in wat er allemaal is gebeurd en waarom. Oorzaak en gevolg. Welke keuzes en beslissingen heeft hij genomen, en welke consequenties hadden ze?
Toen hij het af had, liet hij het aan zijn zoon lezen. Kees is geen echte prater, met als gevolg dat meer dan de helft van wat hij had opgeschreven voor Dave compleet nieuw was. Dave zei: ‘Pa, dit is een fantastisch boek voor onze cliënten! Jouw geschiedenis is de geschiedenis van ons bedrijf, zo mooi en persoonlijk verteld!’
Kees heeft lang geaarzeld. Maar toen ook zijn vrouw zei dat het boek een prachtige manier voor Dave was om het bedrijf een nieuwe impuls te geven, ging hij overstag. Dave liet er 500 drukken en in een jaar tijd steeg de omzet met 20%. Het vertrouwen in het fundament van de onderneming was zo groot bij iedereen die het las, dat de nieuwe klanten als vanzelf binnenstroomden.
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat als je je levensverhaal alleen voor jezelf wilt opschrijven, het pas waardevol en succesvol is als jij ook zulke resultaten als Kees behaalt. Het is al een succes als jij er zelf blij mee bent. Meer is niet nodig.

2.2/ Voor familie en vrienden

De 81-jarige Thea zat tegenover me in de wachtkamer van de huisarts. Ze zei: ‘Ben jij niet die man die biografieën maakt?’ Ze herkende me van een interview met foto dat in ons lokale krantje stond toen ik Dit is je leven net was gestart. We raakten aan de praat. Ze was geïnteresseerd en ik moest grinniken toen ze zei dat ze ooit, als ze de leeftijd ervoor had, ook wel zo’n biografie wilde. Ons gesprek eindigde abrupt toen de dokter haar binnenriep.
Een paar weken later kwam ik haar op straat tegen. Op opgewekte toon alsof ze een vakantie-ervaring beschreef vertelde ze me dat ze vijf minuten nadat ik haar in de wachtkamer had gesproken, te horen had gekregen dat ze ongeneeslijk ziek is. ‘Dus die biografie moet er nu toch maar snel van komen. Ik bel je als ik al mijn andere zaakjes geregeld heb.’

Zo geschiedde. Inmiddels is het boek klaar. Thea was al opgegeven, maar ze is ijzersterk. Het gaat nog steeds redelijk goed met haar. Zij heeft vier jonge kleinkinderen en heeft de behoefte om hen te vertellen wat zij allemaal heeft meegemaakt in haar leven. Alleen al haar verhalen over haar prille jeugd in de Tweede Wereldoorlog zijn zeer waardevol en indrukwekkend.

2.3/ Voor lotgenoten, liefhebbers en deelgenoten

Annemarie had mij gevonden via Google. Zij had haar verhaal zelf al opgeschreven maar was zich er van bewust dat het taalkundig onvoldoende was om uit te brengen. Want dat wilde ze: haar verhaal uitgeven om vrouwen die iets soortgelijks als zij hadden meegemaakt een hart onder de riem te steken. Ze te steunen door te laten zien dat ze niet de enigen zijn.
Ze stuurde me haar manuscript en ik las het aangrijpende verhaal van een vrouw die door behulpzaam te willen zijn, in een nachtmerrie belandde. Haar nichtje, het dochtertje van haar broer, kon door omstandigheden tijdelijk niet thuis wonen, en dus ving Annemarie het meisje een aantal maanden op. Toen het nichtje weer naar haar ouders was, werd Annemarie op een dag door de politie gebeld. Er was aangifte gedaan van maandenlang stelselmatig seksueel misbruik van het meisje. De dader zou haar vriend zijn. Of ze voor verhoor naar het bureau kon komen.

Hoe openhartig ben je in jouw biografie?

Positieve les

De rest van het verhaal kun je zelf lezen, haar boek Lijden in Stilte is inmiddels te koop. Op de achterzijde schrijft ze: ‘Juist nu ik erg ziek ben, heb ik een enorme drive om vrouwen te inspireren om het maximale uit hun leven te halen.’ In de periode dat we aan haar boek werkten, kreeg ze ook nog de diagnose borstkanker. Annemarie heeft het drama dat zich in haar leven heeft afgespeeld, omgedraaid naar een positieve les die ze aan anderen wil doorgeven.
Maar ook positieve ervaringen kunnen heel waardevol zijn om met anderen te delen.
Conny werkte bijna 40 jaar als stewardess en purser bij de KLM. Ze heeft zoveel gezien en meegemaakt dat ze besloot er een boek over te maken. Voor iedereen die in de luchtvaart actief is of is geweest een feest der herkenning, of juist, voor de jongere generaties, een bron van vermaak en verbazing over hoe de (vlieg)wereld is veranderd sinds de jaren ‘60.

2.4/ Voor iedereen

Jacqueline (39) is overgevoelig voor door de mens gecreëerde elektromagnetische velden, van onder andere elektronische apparatuur, zendmasten, smartphones, en wifi. Alleen bij wijze van spreken in de binnenlanden van Lapland of Australië is de wereld leefbaar voor haar. In Nederland wordt ze geteisterd door tal van fysieke en psychische problemen. Al jarenlang heeft ze last van ontstekingen, darmproblemen, goedaardige tumoren, endometriose en uitvalsverschijnselen. De medische stand weet er geen raad mee: steeds is tegen haar gezegd dat de oorzaak psychisch is, dat het tussen haar oren zit.
Langzamerhand is ze dat zelf gaan geloven, totdat ze in oktober 2018 eindelijk bij toeval ontdekt wat de ware reden is van haar voortdurende malaise. Aanvankelijk is ze opgelucht: als je weet wat je mankeert, kun je er iets aan doen. Maar dan wordt zij zich bewust van de gruwelijke waarheid: er is vrijwel geen stralingsvrije plek meer in ons land. Zij zit gevangen in een caravan in de Brabantse bossen.
Voor Jacqueline is er alles aan gelegen om de hele wereld van de ernst van dit probleem te doordringen. Haar biografie heeft een glashelder ‘waarom’. Ook heeft zij een duidelijk antwoord op de vraag ‘voor wie’: voor iedereen die haar noodkreet maar wil horen, overheden voorop. Maar ook voor de naar schatting 3% van de bevolking die in meer of mindere mate aan dezelfde stralingsgevoeligheid lijden is het fijn om te lezen dat ze niet alleen staan.

5 essentiële vragen die aan elk levensverhaal vooraf gaan
Als biograaf help ik ook met jouw keuzes in wat je wel en niet vertelt.

3 – Over wie ga je het hebben?

Over jezelf, dat spreekt voor zich. Maar je bent niet alleen op de wereld. Ieder van ons krijgt in zijn of haar leven met een onafzienbare stroom mensen te maken. Wie van hen wel of niet in je autobiografie aan bod zullen komen, is allereerst een keuze die je maakt vanuit de afweging: hoe belangrijk was hij of zij voor je? Je ouders, je (ex-) partner(s), je kinderen, je broers en zussen: daarover geen twijfel, zou je denken.
Maar mijn ervaring na 5 jaar biografieën schrijven en 25 jaar biografische tv-programma’s maken is dat er zelfs bij mensen die het dichtst bij de hoofdpersoon staan al stevige dilemma’s kunnen opdoemen. Juist omdat ze zo dichtbij staan, zijn ze ook in staat om het meeste leed toe te brengen. In vrijwel ieder levensverhaal is een voorbeeld te vinden van mensen die van elkaar houden of gehouden hebben en die elkaar de vreselijkste dingen aandoen, bedoeld of onbedoeld. Scheidingen, ruzies, bedrog, leugens, ik heb het allemaal voorbij horen komen in de verhalen die mij verteld zijn of de levens die ik bestudeerd heb.
Ik hoop het natuurlijk niet, maar de kans dat ook jij nare ervaringen hebt met een of meer naasten is aanwezig. Mogelijk zit je nog steeds met een brok woede of pijn. De neiging om in je autobiografie dan even flink af te rekenen met iemand kan dan de kop opsteken.
Het kan ook zo zijn dat er gebeurtenissen in je leven hebben plaatsgevonden waarbij iemand de wet heeft overtreden, overspel heeft gepleegd, buitenechtelijke kinderen heeft verwekt (en de desbetreffende kinderen het misschien niet eens weten), of in de Tweede Wereldoorlog de kant van de bezetter heeft gekozen. Ga je dat vertellen?

“IK HOOP DAT ZE DENKEN: IK MÓET EROVER PRATEN!”

Karin Bloemen heeft de moed gehad om in haar autobiografie ‘Mijn ware verhaal’ (2019) te schrijven over hoe zij jarenlang stelselmatig misbruikt is door haar stiefvader. ‘Ik wil vooral jonge mensen helpen die nu met seksueel misbruik te maken hebben,’ zei ze in een interview met het tijdschrift Zin. ‘Al horen ze het maar via via: zij ook? Hoe dan? En als ze het boek gaan lezen, hoop ik dat ze denken: ik móet erover praten.’
Voor haarzelf heeft het ook nog therapeutische waarde gehad. ‘Gek genoeg had ik er zelf ook iets aan om het verhaal weer te vertellen. Ik ben 59, ik dacht dat ik goed op weg was, maar toen ik vorige zomer in het ziekenhuis lag voor nieuwe knieën bleek dat toch tegen te vallen. Door mijn totale afhankelijkheid werd ik aan mijn haren terug naar het verleden gesleept. Ik voelde me zo verloren en bang. Toen besefte ik dat ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik mijn jeugd helemaal had verwerkt.’
Karin heeft in haar boek haar stiefvader met naam en toenaam genoemd. Zijn identiteit was al openlijk bekend sinds 1986, toen er rechtszaken tegen hem liepen. In dat opzicht was haar autobiografie geen onthulling, alleen de gruwelijke details waren nieuw.
Een antwoord op deze vraag 3 is niet eenvoudig te geven. Het is complexe materie, afhankelijk van tal van factoren. Er zijn in het verleden vele hooglopende ruzies naar aanleiding van (auto)biografieën tot in de rechtszaal uitgevochten. Maar ook als het niet om juridische zaken gaat, maar je beschrijft wat voor een narcist je ex-man was, of dat je ex-vrouw veel te veel dronk, kan dat grote gevolgen hebben voor familieverhoudingen of de sociale positie van mensen.
Het enige dat ik je mee kan en wil geven is: denk er goed over na, en als je besluit iets over iemand te schrijven dat gevoelig kan liggen of kwetsend kan zijn, denk er dan ook goed over na wat je opschrijft. Daarover gaat de vierde vraag.

4 – Wat vertel je (en wat niet?)

De tweede echtgenoot van Hilde was de man van haar dromen. Tegelijkertijd was het voor haar onmogelijk om met hem te leven en kon ze op het laatst niet anders dan een scheiding aanvragen. Het was het moeilijkste dat ze in haar leven heeft moeten doen.
‘We hadden het zo goed kunnen hebben,’ vertelde ze me. ‘Dat vind ik nog het meest trieste. Ik had altijd het zwaard van Damocles boven mijn hoofd hangen. Hoe lang kun je daarmee leven? Altijd: wat is het volgende wat hij gaat doen? Waar hangt hij uit? Ik had veel eerder mijn grenzen aan moeten geven maar dat deed ik niet om de lieve vrede te bewaren. In feite ben ik heel zachtaardig. Dat hij er zelf ook niets aan kon doen heeft heel lang een rol gespeeld. Want als hij normaal was, was het een schat van een man. Ik hou nog zielsveel van hem. Maar ik wil hem niet terug. Dan kan echt niet meer. Nee, dat is heel triest. Voor hem ook. Hij heeft enorm veel spijt.
‘Als het de eerste keer fout gaat, is het zijn schuld. Als het de tweede keer fout gaat, is het je eigen schuld. Zo is het bij mij ook gegaan. Ik bedoel met schuld: er kan iets gebeuren, dan kun je zeggen: okay, gebeurd, zand erover, gaat niet weer gebeuren. Als het de tweede keer weer gebeurt, dan ligt het aan jou, want dan had je het of af moeten breken of betere afspraken moeten maken, maar als je het weer laat gebeuren, is dat niet goed. Als iets te mooi is om waar te zijn, is het meestal ook niet waar. Hij was geniaal, maar hij was gek. Helaas.’

“ALS IETS TE MOOI IS OM WAAR TE ZIJN, IS HET MEESTAL OOK NIET WAAR.”

Haar hartverscheurende verhaal over leven met een man met een ernstige psychische aandoening had veel lotgenoten geweldige steun kunnen bieden, omdat ze het zo goed kon verwoorden en zo goed kon uitleggen wat de worstelingen zijn als iemand van wie je zielsveel houdt je tegelijkertijd kapot maakt. Maar ze wilde het er in haar biografie slechts oppervlakkig over hebben, niet om deze man te ontzien, maar vooral om zijn en haar kinderen en kleinkinderen niet te confronteren met de waarheid.

Vrijwel ieder mens heeft in het leven te kampen met problemen, met pijnlijke gebeurtenissen, blunders, ruzies, ziektes, verlies, scheiding, ontslag, faillissement. Ieder leven kent ups en downs. Als je de downs weglaat, vermijd je de vervelende herinneringen, maar je mist ook een belangrijke kans om een zo volledig mogelijk zelfportret te schilderen. Je bent geworden wie je bent door zowel de positieve als de negatieve ervaringen. En uiteindelijk gaat een (auto)biografie niet alleen over wat je is overkomen, maar ook over hoe je ermee om bent gegaan. Dat zegt veel over de persoon die je bent.
Bijkomend voordeel is dat het een enorme opluchting kan zijn om ook over de dalen in je leven te schrijven. Niet voor niets wordt autobiografisch schrijven ook als therapie ingezet. Je kunt door het op papier te zetten een trauma of pijnlijke herinnering als het ware van je af schrijven.

Wat ik meestal doe is het sowieso opschrijven, dan kunnen mijn cliënten altijd nog beslissen om het integraal te laten staan, er een verkorte of aangepaste versie van te maken of het helemaal te schrappen. Maar pas als je het op papier ziet staan kun je daar een weloverwogen beslissing over nemen.

5 – Door wie laat je jouw verhaal opschrijven?

Elke keer weer merk ik dat cliënten die ik help met het vastleggen van hun levensverhaal, ofwel door hun eigen tekst te bewerken ofwel doordat ze mij hun verhalen vertellen die ik vervolgens opschrijf, meer geraakt worden door het proces dan ze van tevoren hadden gedacht. Reflecteren op je eigen leven is een fascinerende onderneming, en heel persoonlijk en intiem.
‘Jij weet meer van me dan mijn eigen kinderen,’ zegt de een. ‘Ik moet niet vergeten dat je niet mijn psychiater bent, maar mijn biograaf,’ zegt een ander. Het is voor mij een grote verantwoordelijkheid om zorgvuldig om te gaan met wat mij in vertrouwen verteld wordt. Daarom zijn in deze blog alle namen gefingeerd en praktijkgevallen aangepast om herkenning te voorkomen. Als je het lastig vindt om beslissingen te nemen over, dan kan het helpen om een buitenstaander met een objectieve blik ernaar te laten kijken. Ik kan je bijvoorbeeld helpen met het maken van afwegingen in wat je vertelt, en hoe.
Een biograaf moet naast kunnen schrijven vooral kunnen luisteren en oprecht geïnteresseerd zijn in de verhalen die mensen te vertellen hebben. Gezien mijn jarenlange ervaringen en de feedback die ik krijg is jouw levensverhaal bij mij in goede handen.

Ik heb een e-book geschreven met de titel ‘Schrijf je levensverhaal in 8 stappen’. Op mijn website kun je dit handige boek gratis downloaden zodat je direct aan de slag kunt met het voorbereiden en schrijven van je autobiografie. Maar als je het project liever uitbesteed, dan schrijf ik graag jouw biografie voor je. Daarbij hanteer ik uiteraard dezelfde BIOSTART© methode.

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

De BIOSTART© methode bestaat uit de volgende acht stappen:

  1. Basisvragen
  2. Informatie
  3. Ontwerp
  4. Schrijven
  5. Taalspel
  6. Afronding
  7. Redactie
  8. Transformatie

Ik licht elke stap even kort toe:

Stap 1: Basisvragen – We beginnen met het beantwoorden van vijf vragen die aan de basis van je boek staan. Voor je biografie is het essentieel om, voordat er nog maar een letter op papier staat, een aantal duidelijke keuzes te maken. Als je deze vijf zaken helder hebt, heb je een sterk fundament voor het hele proces. Kort gezegd komt het neer op wie, wat, waar, hoe en wanneer.

Ook een dubbelbiografie behoort tot de mogelijkheden

Stap 2: Informatie –  Vervolgens gaan we aan de slag met het verzamelen van zoveel mogelijk informatie, het ‘bronmateriaal’. Dat houdt concreet in dat ik je zo’n 4 tot 7 keer ga interviewen. Daarnaast kan jouw ‘archief’ ook heel nuttig zijn. Alle bronnen die je maar kunt bedenken die iets over je leven vertellen, kunnen helpen: fotoalbums, dagboeken, agenda’s, notitieboekjes, schoolrapporten, brieven, e-mails, oude super 8 -filmpjes en home video’s, je Facebook-tijdlijn, noem maar op. Ook kunnen we afspreken dat ik niet alleen jou interview, maar ook familie en vrienden.

Stap 3: Ontwerp – Voordat ik begin met schrijven is het fijn om een ‘kapstok’ te hebben waaraan ik jouw verhalen kan ophangen: de indeling van het boek. De meest gebruikelijke vorm is een indeling in hoofdstukken, maar we kunnen ook voor thema’s kiezen. Zelfs allebei is mogelijk.

Stap 4: Schrijven – Nu ga ik schrijven. En als ik ongeveer een derde van het afgesproken aantal pagina’s af heb, laat ik jou dat lezen. Dan kun je aangeven of je je kunt vinden in de aanpak, de schrijfstijl etc. En als je dingen anders wilt, pas ik dat aan alvorens ik de rest van het manuscript schrijf.

Een levensverhaal in boekvorm is ook een prachtig cadeau voor de hoofdpersoon.

Stap 5: Taalspel – In stap 4 heb ik al je verhalen, gedachten, emoties en ervaringen opgeschreven. Nu is het zaak dat al deze ingrediënten zo lekker en aantrekkelijk mogelijk worden opgediend aan de lezer. In deze fase ga ik spelen met taal.  

Stap 6: Afronding – Als derde en laatste stap in het schrijfproces, na Schrijven en Taalspelen, leg ik alles even opzij. Vervolgens pak het weer op en lees het alsof een ander het geschreven heeft. Er is dan altijd nog wat te schaven, te schuren en te schrappen.

Stap 7: Redactie – Zelfs de beroemdste, succesvolste en meest ervaren schrijvers hebben een redacteur nodig. Redactie kun je ook tekstoptimalisatie noemen. Een goede redacteur haalt alle taal-, grammaticale en spelfouten uit je boek, een topredacteur helpt je ook met de opbouw en de structuur van je alinea’s, je hoofdstukken, zelfs je hele boek.

Stap 8: Transformatie – Er ligt nu een compleet manuscript dat jouw kant op komt. Ik geef je de tijd om het rustig door te nemen en alle wensen voor aanpassingen op een rijtje te zetten. Jij hebt altijd het laatste woord. Dan zoek je de foto’s erbij, en dat geheel wordt getransformeerd naar een boek met behulp van een eersteklas vormgever en de beste on demand drukkerij van Nederland: Probook.
Maar er is nog een andere transformatie: die van jouzelf. Wat heeft het hele proces met je gedaan? Welke inzichten heb je gekregen? Wat voor gevoel heb je eraan overgehouden? Vrijwel elke hoofdpersoon van de biografieën die ik schreef heeft er iets essentieels door geleerd. En dat is eigenlijk altijd positief.

Ik wens je heel veel plezier en succes met dit levensveranderende avontuur! Laten we (bio)starten!

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

Eén van de succesvolste boeken voor ondernemers ooit is Start with why (2011) van Simon Sinek. Hij legt uit dat het er niet om gaat wát je doet, maar waaróm je het doet. Vandaar het succes van bijvoorbeeld Apple, The Body Shop, Omroep MAX en Tesla: er zit (of zat, zeker in het begin) een krachtige motivatie achter. Voor een onderneming als het vastleggen van je levensverhaal geldt hetzelfde. Begin met de vraag: waaróm zou je je biografie (laten) schrijven? 

In mijn werk als biograaf van ‘gewone’ mensen heb ik vele antwoorden gehoord op de vraag ‘waarom een biografie?’ Een paar voorbeelden:

  • “Ik heb dozen en harde schijven vol met foto’s, filmpjes, brieven, agenda’s, enzovoort, en ik wil er eindelijk iets moois mee doen.”
  • “Ik sta voor een belangrijke, misschien wel levensveranderende beslissing.”
  • “Helaas heb ik te horen gekregen dat mijn tijd op deze aardbol nog maar beperkt is. Nu heb ik de behoefte om iets na te laten.”
  • “Nu mijn zoons mijn bedrijf over gaan nemen en ik het rustiger aan ga doen, is het tijd om die achtbaan die ik achter de rug heb eens op papier te gaan zetten.”
  • “Mijn (klein)kinderen lopen tegen dezelfde zaken aan als ikzelf vroeger, en ik wil ze graag mijn levenslessen doorgeven.”

    Foto: Felipe Furtado

  • “Ik heb schriften en dagboeken vol anekdotes en verhalen en ik heb het gevoel dat ik er iets mee moet.”
  • “Mijn persoonlijke geschiedenis kan helpen om mezelf en anderen meer succes en inzicht te brengen, maar ik zoek een manier waarop.”
  • “Mijn hoofd voelt als een zolder vol spullen die ik heel graag eens lekker wil opruimen, maar ik weet niet waar ik moet beginnen.”
  • “Ik heb een zware periode overwonnen en wil aan lotgenoten mijn verhaal vertellen zodat ze daar wellicht iets aan kunnen hebben.”

ONGENEESLIJKE ZIEKTE

Maar de meest voorkomende reden is toch wel de behoefte om in de laatste fase van het leven betekenis te geven aan het bestaan. Door het op te schrijven en in een mooi gebonden boek na te laten aan kinderen en – vooral – kleinkinderen.
Marja bijvoorbeeld, een 76-jarige vrouw die getroffen werd door een ongeneeslijke ziekte. De doktoren schatten in dat ze nog 1 tot 2 jaar te leven had. Ze nam contact met mij op en toen ik bij haar aan de thee met kaneelbeschuitjes zat, vertelde ze: ‘Ik heb zes kleinkinderen, de oudste is nu acht jaar. Ik zal dus nooit een volwassen gesprek met ze kunnen voeren. Maar ik wil ze wel vertellen wat ik heb meegemaakt, waarom ik de keuzes heb gemaakt die ik heb gemaakt, en wat ik ervan geleerd heb. Kortom: ze vertellen wie hun oma was.’

Foto: Paolo Bendandi

Dus koos ze ervoor om alles in een boek te zetten. Ze vertelde mij in zeven lange, onvergetelijke gesprekken over haar leven, haar drie huwelijken, haar carrière in de zorg en de prachtige reizen die ze gemaakt heeft. Over alle ontroerende, hilarische, pijnlijke en hartverwarmende belevenissen met haar drie kinderen, de ouders van haar doelgroep dus. Ik schreef het allemaal op en samen zochten we de mooiste foto’s uit haar kist vol fotoalbums erbij uit.

VAGE HERINNERINGEN

Toen ik de doos met boeken kwam brengen kreeg Marja tranen in haar ogen. Ze sloeg het open en las hardop haar eigen opdracht voorin het boek voor:
‘Ik heb dit boek gemaakt om terug te kijken op mijn leven en ben tot de conclusie gekomen dat ik een prachtig leven heb gehad. Ik heb het geschreven voor jullie, mijn lieve kleinkinderen. In de hoop dat op een dag, als je misschien geslaagd bent voor je eindexamen of besloten hebt te gaan trouwen of in verwachting bent van je eerste, je het nog eens openslaat. En dat je, hoewel je te jong was om meer dan een paar vage herinneringen aan je oma te hebben, toch weet wie ze was, de moeder van jouw moeder of vader.’

EEN BEETJE ONSTERFELIJK

Foto: Lenin Estrada

50 jaar geleden was de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in Nederland voor het eerst moeder werden 24 jaar. Nu is dat bijna 30 jaar. Dat betekent dat de leeftijd waarop vaders en moeders opa of oma worden ook flink is gestegen. En hoewel we gemiddeld steeds ouder worden, is er een grote groep die net als Marja hun kleinkinderen maar een beperkt aantal jaren mee mag maken. Voor hen is het een geruststellende gedachte dat ze een portret van zichzelf in de vorm van een mooi vormgegeven, rijk geïllustreerd levensverhaal kunnen nalaten. Zodat ze zichzelf een beetje onsterfelijk kunnen maken. Een mooier antwoord op ‘waarom een biografie (laten) schrijven?’ is bijna niet denkbaar.

Ik sluit af met de woorden waarmee  Marja haar boek afsloot: ‘Mijn vader zei ooit: “Zorg dat je goede herinneringen hebt, want er kan een tijd komen dat je ze nodig hebt.” Die tijd is nu aangebroken.’

Over de auteur

Een levensverhaal bestaat niet alleen uit wat de hoofdpersoon zelf doet, meemaakt, overkomt en zegt. Ook de mensen om hem of haar heen spelen een cruciale rol. We zijn onlosmakelijk verbonden met anderen. Als je je eigen leven wilt verbeteren, verbeter dan dat van de mensen om je heen. Met 25 kleine manieren om een groot verschil te maken.

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

De samenleving verhardt, we gunnen de ander steeds minder en schreeuwen ons gelijk van de daken. En op social media. In een overbevolkt land is dat een natuurlijk proces. Stop maar eens 20 ratten in een te kleine kooi: het wordt een bloedbad. Maar er is een medicijn tegen dit virus van onverdraagzaamheid.
Mijn jarenlange ervaring met levensverhalen heeft mij geleerd dat er wel degelijk zoiets als karma bestaat. Mensen die vaak anderen iets gunnen of geven, die anderen vriendelijk en met begrip bejegenen en die zichzelf af en toe weg te cijferen om een ander te kunnen helpen, staan  zelfverzekerder in het leven. Ze zijn positiever en optimistischer. Want van geven word je blijer dan van nemen, dat is wetenschappelijk bewezen.

25 KLEINE MANIEREN OM EEN GROOT VERSCHIL TE MAKEN

1/ Als je in het nieuwe jaar jezelf wilt vaccineren met een gezonde portie altruïsme, kijk dan eens of je in onderstaande lijst met 25 tips voor goede daden een paar gewoontes kunt vinden die je daarbij helpen.Schrijf een vrolijk makend berichtje op een stukje papier en stop dat in een bibliotheekboek zodat iemand het later vindt

2/ Neem je voor om elke dag (en elke dag iemand anders) een oprecht compliment te geven

3/ Stuur een jarige een verjaardagskaart per post in plaats van een felicitatie op Facebook

4/ Gooi als je de hond uitlaat of een ommetje maakt, rondslingerend zwerfvuil in de prullenbak

5/ Als er iemand nieuw in je straat of buurt komt wonen, bel dan aan om hem/haar/hen welkom te heten en geef ze een fles wijn, een bos bloemen of een zelfgebakken cake

6/ Schenk kleding, toiletspullen of eten aan een lokaal opvangcentrum

7/ Bied een bejaarde buurtbewoner aan om diens gras te maaien

8/ Laat een grotere fooi achter dan je van plan was

9/ Glimlach vriendelijk naar een chagrijnige kassière of winkelbediende, misschien is hij/zij niet lekker of gedumpt door zijn/haar partner

10/ Wees hoffelijk op de weg, laat ook eens iemand voorgaan die daar verkeerstechnisch misschien geen recht op heeft

11/ Bel je opa of oma eens voor een lekker lang gesprek

12/ Onderbreek mensen niet als ze aan het woord zijn, laat ze uitspreken en luister ook echt.

13/ Adopteer een hond of kat uit het dierenasiel. En zorg er natuurlijk heel goed voor!

14/ Houd de deur open voor een ander, ook als er nog een rij van 12 mensen achteraan komt

15/ Schrijf een oprechte brief aan iemand die je koestert om ze te laten weten dat je om hem/haar geeft en hem/haar niet als vanzelfsprekend beschouwt

16/ Bied een clubje toeristen aan om een groepsfoto van ze te maken

17/ Geef een rondje

18/ Neem contact op met iemand die je al een tijd niet hebt gezien of gesproken om te informeren hoe het met hem/haar gaat

19/ Vraag aan iemand die alleen zit te lunchen of het goed is dat je erbij komt zitten (en wees niet beledigd als hij/zij dat liever niet heeft)

20/ Ga een weddenschap met iemand aan waarvan je weet dat je hem zult verliezen

21/ Als je langs een schoonmaakster, een vuilnisman, een plantsoenmedewerker of een toiletjuffrouw loopt, bedank hem/haar dan voor zijn/haar werk

22/ Laat iemand die maar een paar boodschappen heeft voorgaan als je met een volle kar in de rij voor de kassa van de supermarkt staat

23/ Stop wat in de collectebus van elke collectant, ook als het goede doel niet je voorkeur heeft, en zeg er bij: Wat goed dat je dit doet!

24/ Heb je een boek of een fles wijn cadeau gehad? En heb je ervan genoten? Staat de bos bloemen die je hebt gehad al een week? Laat het de gever weten

25/ Zie je ergens een mooie etalage? Loop naar binnen en vertel het de winkelier

Heb jij nog andere suggesties voor goede daden? Laat ze achter in een reactie zodat anderen er hun voordeel mee kunnen doen.